فهرست مطالب

پژوهش نامه قرآن و حدیث - پیاپی 7 (تابستان و پاییز 1389)

پژوهش نامه قرآن و حدیث
پیاپی 7 (تابستان و پاییز 1389)

  • تاریخ انتشار: 1389/10/11
  • تعداد عناوین: 8
|
  • سخن سردبیر
    صفحه 5
  • مجید معارف، مصطفی آذرخشی صفحه 7
    حدیث «قرب نوافل» که در شمار احادیث قدسی قرار دارد، حدیثی است که در منابع کهن و معتبر شیعه وسنی، با اسناد متعدد، نقل شده است. بررسی های رجالی حاکی از صحت برخی از طرق آن است و چنانکه دانشمندان فریقین تصریح کرده اند، کثرت نقل آن گویای اصالت آن است. افزون بر این، حدیث مزبور، ازجمله مهمترین مستندات صوفیه است و عرفا بارها آن را به عنوان شاهدی بر مباحث کتب خویش مطرح کرده اند؛ پاره ای از عرفا مانند ابن عربی، صدر الدین قونوی و سید حیدر آملی آن را به عنوان مستندی برای مباحث عرفانی، مانند وحدت وجود و توحید افعالی مورد توجه قرار داده اند؛ برخی از آنها هم تفسیری به مانند محدثان از حدیث مزبور داشته اند؛ اما محدثان، حدیث مزبور را در پرتو قرآن و روایات، به امداد الهی برای مومنان و یا نیل بنده به مرتبه ای که تنها خواهان رضای حق تعالی باشد، توضیح داده اند. در این جستار تلاش شده است که ضمن معرفی مآخذ حدیث و نقد و بررسی سندی آن، مدلول حدیث، با توجه به سیاق آن و نیز مدلول آیات و روایات دیگر، رازگشایی و ضمن مقایسه برداشت عرفا و محدثان از روایت مورد نظر، رویکرد هریک از آنها در قبال حدیث ارزیابی شود.
    کلیدواژگان: حدیث قرب نوافل، محدثان، عارفان، فقه الحدیث
  • سید رضا مودب، حمیدرضا یونسی صفحه 47
    نظریه «بسط تجربه نبوی» و در پی آن مصاحبه «کلام محمد»، حامل پیامی است به این مضمون که قرآن کریم از نظر معنا از سوی خداوند متعال نازل شده است و از نظر لفظ به همت پیامبراکرم (ص) تالیف شده است و این در حالی است که بسیاری از آیات و روایات، نظری مغایر با این سخن را ارائه داده اند و بر این نظر هستند که لفظ و معنا هر دو از سوی خداوند متعال بوده و پیامبر اسلام (ص) تنها بشیر و نذیر بوده است که در این تبشیر و تنذیر آیات را به مردم همانگونه که بوده و از سوی خداوند متعال نازل شده است به مردم ابلاغ می فرمود، از این رو در این پ‍ژوهش با توجه به متن مقاله «بسط تجربه نبوی» و مصاحبه «کلام محمد» به بررسی و نقد این دیدگاه با تکیه بر آیات و روایات همت گمارده شده است.
    کلیدواژگان: تجربه نبوی، نزول لفظی، نزول معنوی
  • عباس همامی، زهرا مقیمی صفحه 91
    اعتباری بودن اصول حقوقی به دلیل تحول ارزش ها و به تبع تحول اصول حقوقی اعتباری، سازنده یکی از وجوه نظریه نسبیت حقوق است. هر چند که درک میزان ارزش ها و مفاهیم و مبانی آن در جوامع مختلف و برای همه مردم آن جوامع یکسان نبوده و همین پراکندگی عقاید و گاه تناقض آن ها در مورد میزان ارزش ها و مبانی آن ها سبب شده که اخلاق به عنوان معیار نهایی در نظام ارزش ها محسوب گشته و با جلوه گر شدن حق به صورت امری درون ذاتی، قدرت حق حقوقی در اجرا توسعه یابد، ولی تاکید آیات قرآن به اصالت حق و مشخص نمودن محدوده ارزش های صحیح و اطلاق ماهیت حق و مفهوم عدالت به عنوان یکی از مفاهیم اخلاقی، بالاخص در مرحله تشریع، حق را از گزند نسبیت در اصول ارزش ها مصون نموده، هرچند که در بعضی فروع، نسبیت را به عنوان امری بدیهی پذیرا شده است.
    کلیدواژگان: قرآن، حق، نسبیت حق، اخلاق، نسبیت ارزش ها، عدالت
  • محمد کاظم شاکر صفحه 111
    آموزه های قرآنی به صراحت بیان می کند که اهل کتاب پیش از اسلام، چشم انتظار ظهور پیامبری بزرگ در جزیره العرب بودند. همچنین بیان می کند که وقتی پیامبر اکرم (ص) ظهور کردند، او را چنان می شناختند که فرزندان خویش. این امر حکایت از آن دارد که در سنت شفاهی و مکتوب آنها اوصاف دقیقی از آن حضرت وجود داشته است. بنا به تصریح قرآن، حضرت عیسی (ع) آمدن پیامبر اسلام (ص) را با وصف احمد به پیروان خویش بشارت می داده است. از همه این موارد که بگذریم، بحث برانگیزترین ادعای قرآن این است که یهودیان و مسیحیان در تورات و انجیلی که در زمان نزول قرآن مورد استفاده اهل کتاب بوده است، به راحتی می توانستند اوصاف پیامبر و یارانش را دریابند. امروزه این سوال به صورت بسیار جدی مطرح است که با فرض این که کتاب مقدس موجود یهودی و مسیحی همان کتابی باشد که در زمان نزول قرآن رایج بوده است، این ادعای قرآن بر کدام بخش یا بخش هایی از کتاب مقدس منطبق است.
    در این مقاله، ضمن روشن کردن مصداق تورات و انجیل مورد اشاره قرآن، به تحلیل مواردی پرداخته شده که به صراحت یا اشارت در کتاب مقدس فعلی یهودیان و مسیحیان در مورد پیامبر گرامی اسلام (ص) آمده است.
    کلیدواژگان: بشارت، پیشگویی، پیامبر(ص) در تورات، پیامبر(ص) در انجیل، بشارات عهدین، فارقلیط
  • محمد اکوان صفحه 135
    اهمیت مساله اخلاق و نقش آن در زندگی انسان بر هیچ کس پوشیده نیست و همه اندیشمندانی که درباره انسان و زندگی و سعادت و نیکبختی او پژوهش نموده اند به جایگاه اخلاق در بهبود وضع زندگانی انسان واقف بوده و همواره آدمیان را به پایبندی مسائل آن دعوت کرده اند. علامه طباطبایی نیز درآثار خود به ویژه تفسیرالمیزان ازاین مساله غافل نبوده است دراین مقاله دیدگاه ایشان درمورد اخلاق مورد بررسی قرار گرفته است. آنچه دراین نوشتار درمد نظر بوده طرح اطلاق اخلاق ورد نظریه نسبیت اخلاقی بوده است. علامه طباطبایی درتفسیرالمیزان از نگرش مطلق بودن اخلاق جانبداری نموده و ایراداتی راکه طرفداران نسبیت اخلاقی مطرح کرده اند پاسخ داده است.
    کلیدواژگان: اخلاق، نسبیت، فضیلت، قضا و قدر، انسان، اجتماع
  • محسن قاسم پور، عباس اقبالی، مرضیه صالح پور صفحه 163
    در انواع روابط معنایی بین الفاظ، ترادف یکی از مباحث لغوی و به مثابه پدیده ای تلقی می شود که همواره محل مناقشه بوده است. موافقان و مخالفان با استناد به مصادیق آن به اثبات یا رد واژگان مترادف پرداخته اند و به لحاظ نقشی که در ترجمه و تفسیر کلمات قرآنی دارد، در متون تفسیری و در ذیل مباحث ادبی مورد توجه مفسران قرارگرفته است. در این مقاله پدیده ترادف در تفسیر مجمع البیان، بنا به جایگاه برجسته ادبی آن، مورد کندوکاو قرار گرفته است. از این رو با نگاهی به پیشینه ترادف در زبان ادبی و اشاره به دیدگاه های موافقان و مخالفان و تحلیل آن، ترادف در علوم قرآن و جایگاهش در مجمع البیان را مورد ارزیابی قرار داده است. رهاورد این پژوهش، معطوف به این حقیقت است که طبرسی به ترادف تام قائل نبوده است و اگر در تفسیر مجمع البیان از کلمات متقارب المعنی سخن گفته، صرفا برای تفهیم و تقریب به ذهن مخاطبان بوده و حداکثر اعتقاد به نوعی ترادف جزئی داشته است.
    کلیدواژگان: تفسیر، مجمع البیان، لغت، ترادف، فروق لغوی
  • الهه عرب زاده، ندا خدا شناس فیروز آبادی صفحه 185
    اندیشمندان در مورد شیوه تفسیری المیزان بر سه مسئله اتفاق نظر دارند: اول این که؛ علامه کاری بزرگ انجام داده است، دوم این که؛ المیزان روشمند است و سوم آن که؛ آراء مختلف تفسیری، روایی، لغوی و فلسفی از ترازوی نقد ایشان گذشته است.
    اما، کدام روش است که این هرسه را در بردارد؟ این نوشتار سعی در معرفی این روش و پیامدهای مثبت آن را در زمان علامه و پس از آن را دارد. علامه با استفاده از ادله لفظی و معنوی، چند رای تفسیری، روایی، لغوی را نادرست یا باطل اعلام نموده و در مواردی خواننده را به سمت رای صحیح سوق می دهد. این ویژگی سبب شده تا در «تمیز معنا» در مسیر انحرافی وارد نشده و مسیر صعودی معنای آیه مشخص شود. او در بسیاری موارد احتیاط نموده و نظر قطعی را اعلام نمی نماید، بلکه فقط تلاش نموده تا از نزول سطح فهم مخاطب به معانی نادرست جلوگیری می نماید. این روش را «تنزیه معنا» نام گذاری نموده و در این نوشتار سعی داریم روش شناسی المیزان را با رویکرد «تنزیه معنا» در «سوره النجم» نشان دهیم. روش تنزیه معنا از دو جنبه قابل بررسی است: یکی تعیین مصادیق و از آن مهم تر فرهنگ «تنزیه معنا» است. از دیگر ویژگی های روش «تنزیه معنا» جلوگیری از تشتت ذهن، جمع دلالی برخی روایات و آموزش نوعی روش در معنا شناسی واژگان یعنی «فقه اللغه» می باشد.
    کلیدواژگان: المیزان، روش شناسی، معناشناسی، تنزیه معنا
|
  • Abbas Hemami, Zahra Moqimi Page 91
    Relativity of legal principles due to the changing of values and as a result of the changing of arbitrary legal principles constitutes one of the aspects of the theory of the relativity of rights. Although different communities have different understanding about the weight of values, their concepts and principles and although this disparity of ideas and at times contradictory opinions about the weight of values and their principles have caused ethics to be considered as an ultimate criterion in value systems and although following the manifestation of right as an inherent issue, the force of legal rights has enhanced, the emphasis of the Quran on the originality of right and its specifying the domain of truthful values and its reference to the nature of right and the concept of justice as one of the ethical implications, especially in phase of the tashri’ (divine legislation) immunized right from the harm of the relativity in the principles of values while accepting the relativity as an obvious choice with respect to some non-fundamental issues.
    Keywords: right, relativity of right, ethics, relativity of values, justice
  • Mohammad Kazem Shaker Page 111
    Quranic teachings clearly state that prior to the advent of Islam, People of the Book were awaiting the appearance of a great prophet in Jazitat al-Arab. The holy Quran also states that when the Prophet (p.b.u.h.) of Islam declared his prophethood, they knew him like their children. This suggests that there existed accurate descriptions about the Prophet in their oral and written tradition. It is plainly expressed in the Quran that Jesus (p.b.u.h.) had announced the coming of the Prophet (p.b.u.h.) under the name of Ahmad to his followers. In addition to all these cases, the most controversial claim of the Quran is that Jews and Christians could easily find out the characteristics of the Prophet and his followers in the Old and New Testament used by the People of the Book at the time of the revelation of the Quran. The serious question raised today is that assuming that the present Jewish and Christian holy book is the one that was wildly used at the time of the revelation of the Quran, which part or parts of it does the claim of the Quran corresponds to?Specifying the corresponding parts of the Old and New Testament, this article examines the cases implied or referred about the Prophet of Islam in the present holy book of Jews and Christians.
    Keywords: tiding, prediction, the Prophet (p.b.u.h.) in the Old Testament, the Prophet (p.b.u.h.) in the New Testament, the tidings of the Old, New Testament, Paraclete
  • Dr. Mohammed Akvan Page 135
    The importance of ethics and the role it plays in human life is evident to everyone. All the thinkers who have delved into human life and human prosperity have acknowledged the significant role of ethics in improving human life and have persistently invited everybody to adhere to issues of ethics. Allameh Tabatabaee has considered this point in his works especially in Tafsir al-Mizan as well. This paper examines his views on ethics. The paper specifically deals with ethical absolutism and rejection of ethical relativism. Allameh Tabatabaee has supported ethical absolutism in Tafsir al-Mizan and has responded to questions raised by the advocates of ethical relativism.
    Keywords: ethics, relativism, virtue, destiny, providence, human, society, al, Mizan
  • Dr. Mohsen Qasempour, Dr. Abbas Eqbali, Marziyeh Salehpour Page 163
    As an important lexical issue, synonymy has always been disputed in discussions on different semantic relationships between words. The opponents and exponents have confirmed or declined the synonymous words citing examples for it. Since synonymy plays an important role in translation and interpretation of the Quranic words, it has been of interest to interpreters in discussions related to the literary aspects of interpretation. This article aims at exploring synonymy in Tafsir-e Majma’ol-Bayan due to the outstanding literary position of this work of interpretation. Hence, reviewing the background of synonymy in literary language and referring to the viewpoints of the opponents and exponents, synonymy in Quranic sciences and its position in Majma’ol-Bayan are explored in this article. The results of our investigations indicate that Tabarsi did not believe in absolute synonymy and his reference to ‘closely-related words in meaning’ is merely intended to make the points understood by the readers and at utmost he believed in partial synonymy.
    Keywords: is interpretation, Majmaol, Bayan, word, synonymy, lexical distinctions
  • Elaheh Arabzadeh, Neda Khodashenas Firouzabadi Page 185
    Scholars unanimously agree upon three issues related to the interpretation method of Tafsir al-Mizan: first, Allameh has accomplished a great job in creating this work; second, al-Mizan is a methodical work; third, this work has been created by paying due attention to different interpretative, narrative, lexical and philosophical views. But which method includes these three issues all at the same time? This article is an attempt to introduce this method and its positive consequences during the time of Allameh and afterwards. Using verbal and semantic proofs, Allameh nullifies a number of interpretative, narrative and lexical viewpoints and, in some cases, even leads the reader to the right vision. This feature causes ‘the meaning distinction’ not to pursue a wrong course and helps transcending route of the meaning of the verse be determined. Allameh tries to be cautious in a large number of cases and does not give a definitive idea about different issues, but rather attempts not to let the reader gain a wrong understanding. We call his method tanzih-e ma’na (transcendence of meaning) and attempt to introduce the methodology of al-Mizan with a tanzih-e ma’na approach in Sura al-Najm. Two aspects of tanzih-e ma’na approach can be examined: examples of tanzih-e ma’na and more importantly culture of tanzih-e ma’na. Prevention of mind confusion, collective connotation of some narrations and edification of a method related to semantics of words, i.e. philology, are some other features of tanzih-e ma’na.
    Keywords: al, Mizan, methodology, semantics, tanzih, e mana